“Bu çalışma Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası tarafından, Temel Eğitim Program Geliştirme Projesi’ne katkı koymak ve bu çerçevede yapılan çalışmaları ileriye taşımak amacıyla hazırlanmıştır.”
KTÖS ‘DERS KİTAPLARI İNCELEMESİ’ RAPORU
Öğretim programlarını ve ders materyallerinin Kıbrıs’ta geliştirilmesi ve üretilmesi ve hatta basılması geç kalmış olsa da önemli ve olumlu bir karardır.
Özgün materyaller üretmek için gerekli akademik ve entelektüelliğin eğitim emekçilerimizde de olduğu açık ve nettir. Ancak 17/1986 sayılı KKTC Milli Eğitim Yasasının emrettiği “Türkiye’deki özdeş eğitim kurumlarında uygulanmakta olan öğretim programları ile uyum”, ortaya çıkan ve çıkacak olan çalışmaların özgünlüğü ile ilgili soru işaretleri yaratmaktadır. Ders kitapları tüzüğünün olmaması ise bir başka sorundur.
Ders kitaplarının, önemli olup olmadıklarına yönelik süregelen ciddi tartışmaya rağmen, bir ülkede belki anayasayla birlikte “resmi söylemi” yansıtan temel unsurlardan biri olduğu literatürde tartışılmaktadır. Öğrenciler ve öğretmenler (ve eğitimin diğer paydaşları) okusalar da okumasalar da ders kitaplarının içeriğini ve mesajını bilirler.
Kalıcı bir toplumsal barış, gruplar arasında eşitliğe inanan, çok kimlikli ve çoğulcu düşünebilen yurttaşlar yetiştirmekle ilgili programlar ve ders kitapları, Federal Kıbrıs mücadelesi katkı koyabilecek araçlardır.
Ders kitaplarını incelerken geliştirdiğimiz tarama formatında insan hakları, yerel/evrensel/biz/ötekiler, demokrasi/laiklik, cinsiyet, anlam hatası ve çocuğa görelik gibi alanlardaki sorunları tespit etmeye çalışıldı. 20 kitabın incelendiği raporda, toplamda 105 tane ifadenin yeniden düzenlenmesi veya geliştirilmesi belirtilmiştir.
Bununla birlikte sosyal medya üzerinden soru-cevap yöntemi ve doğrudan görüşme yöntemi kullanarak ilkokul öğretmenlerinin ve öğretim görevlilerinin kitaplar ile ilgili görüşlerine başvurduk. 30 uygulayıcı öğretmene ders kitapları ile ilgili sorular sorduk. 21 öğretmenimiz kitaplar ile ilgili görüş bildirdi. İki öğretim görevlisinden de bir tanesi kitaplar ile ilgili görüş belirtti.
Tarama formatını oluştururken temel aldığımız ‘Ders Kitaplarında İnsan Hakları I-II-III’ raporları Türkiye’de homojen bir ulus yaratma yolunda eğitime atfedilen merkezi rolün, bazı iyileşmeler olsa bile, devam ettiğini ifade etmektedir. Benzer bir gözlemi ilk baskısı yapılan kitaplara baktığımız zaman Kuzey Kıbrıs için de yapabiliriz.
Hazırladığımız raporda geniş bir şekilde açıklanan sınırlılıkları özetlersek:
Hazırlanan ders kitapları ve eğitim programları ile;
Evrensel değerleri özümsemiş vatandaşlar yetiştirme amacına ulaşmak çok da mümkün değildir;
Kalite ve içerikle örtüşme sorunu bazı kitaplarda kabul edilebilir sınırların çok üzerindedir;
Felsefi akımlar, eğitim felsefeleri, psikolojik yaklaşımlar, disiplinler arası yaklaşım ve içerik düzenlenirken kullanılan yaklaşımlar özenle seçilmelidir;
Korelasyon desen yaklaşımı ve sarmal eğitim programına göre konular yeniden düzenlenmelidir;
Somut işlemler döneminde olan çocuklar için daha kesin bilgiler içeren pozitivizmin (olguculuk) tüm kitaplara yaygınlaştırılması bilimsellik açısından yerinde olacaktır;
Öğretim programları ile ders kitapları tam bir uyum içerisinde değildir. Bu anlamda öğretim programları ile kitapların bu açıdan yeniden gözden geçirilmelidir;
Kitaplar içerisinde yazım hataları eksikliği göze çarpmaktadır. Hatalı kelimelerin yanında, yazım kuralları ile ilgili olarak da hatalar vardır. Küçük sınıflar için puntoların küçük olması ve sorular ile okuma parçalarının uzunluğu öğrenciler açısından zorluk yaratmaktadır;
Eğitim programlarının ve ders kitaplarının tanıtımı ve hizmet içi eğitimler zamanında yapılmalıdır;
Özel gereksinimli bireylerin eğitimi de dikkate alınarak öğretim programları hazırlanmalıdır;
‘Görmezden gelme’ veya ötekileştirme algısı ortadan kaldırılmalıdır;
Kitaplar içerisinde ‘resmi söylem’ ve gizil milliyetçilikle ilgili ifadeler ve görseller ile sıkça karşılaşılmaktadır. İfadelerin daha az kullanılması çoğulculuk anlayışını da yerleştirecektir;
Yarışmacı sınavlardan sıyrılarak insani değerleri ve çocuğun eğilimini ortaya çıkaran ölçme değerlendirme yöntemleri, kitaplar ve programlar içerisinde daha fazla ön plana çıkarılmalıdır;
Rehberlik ve psikolojik danışmanlığın programlar içerisinde yer alması artık bir gerekliliktir;
Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası olarak bu çalışmayı yaparken kendi birikimlerimizin yanında, Türkiye’de yapılan “Ders Kitaplarında İnsan Hakları Projesi” isimli çalışmanın verilerinden ve tarama sonuçlarından kaynak olarak yararlanılmıştır.
Bu rapor hazırlanırken ilkokul 1. Sınıf Türkçe 1/2/ etkinlik kitabı, Matematik 1/2/3, Müzik, Hayat Bilgisi 1/2; İlkokul 4. Sınıf Türkçe 1/2, Müzik, Sosyal Bilgiler, Din Kültür ve Ahlak Bilgisi, Fen ve Teknoloji Bilgisi 1/2, Matematik 1/2/3, Beden Eğitimi, Sağlık ve Spor Bilgisi kitapları taranmıştır.
“Bu çalışma Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası tarafından, Temel Eğitim Program Geliştirme Projesi’ne katkı koymak ve bu çerçevede yapılan çalışmaları ileriye taşımak amacıyla hazırlanmıştır.”
Burak Maviş
KTÖS Eğitim Sekreteri
Ders kitapları incelemesi raporu için tıklayınız
ders_kitaplari_incelemesi_raporu (2)